Ali, Hz. Ali, Ali ibn Abi Talib, İmam Ali
Makale: Özhan Öztürk
Ali, Hz. Ali veya tam adı Ali ibn Abi Talib (Arapça علي بن أﺑﻲ طالب), MS 21 Mart 598 Mekke-661) Sünnilere göre dördüncü İslam halifesi ve cennetle müjdelenen on sahabeden (Aşere-i Mübeşşere) biri, Şiilere göre Ondört Masum‘dan biri, Oniki İmam‘ın ilkidir.
Ali, Muhammed’in kuzeni ve peygamberin kızı Fatıma ile evlendiğinden dolayı aynı zamanda damadıydı. Yerel bir kabile şefi olan Ebu Talip ile Fatıma bin Edes’in oğlu olan Ali Muhammed’in evinde büyümüş olup, Muhammed’in peygamberliğini ilan etmesinin ardından İslam’a geçen Şiilere göre ilk Sünnilere göre (Hatice’den sonra) ikinci kişidir. 3. Halife Osman’ın bir suikast sonucu öldürülmesinin ardından 4. Halife olarak İslam devletinin başına geçmişse de çıkan iç savaş sırasında Kufe’de ibadet ederken Haricilerden Abdurrahman Mülcem tarafından zehirli bir kılıç ile yaralanarak öldürülmüştür. Şiiler, hayatı kahramanlıklar dolu Ali’nin 1000 kadar efsanenin konusu olduğuna inanmakla birlikte bunların ancak 60 kadarı kaydedilmiştir. Ali hakkında anlatılan en yaygın efsane Ali’nin bir ölüyü diriltmesidir. Söylenceye göre 60 bin nüfuslu Akime adlı Arap kabilesinden bir kişi öldürüp, ölüm sebebi konusunda anlaşmazlık çıkınca kabileden bir grup ‘ölüyü dirilteceği’ söylenilen Ali’ye ölüyle birlikte elçi olarak gönderilmiş, grup hem ölümün gerçek sebebini öğrenmek hem de Ali’nin gücünü test etmek istemiştir. Ali’nin emriyle 41 gün önce gece uykusunda öldürülen adam deveden indirilir. Ali adama bakar ve elçilere adamın kızının üzerine evlendiği için kayınbabası tarafından öldürüldüğünü söylerse de elçiler adamın dirilip kendi ağzından konuşmadan kendileri insansa bile kabilenin inanmayacağı cevabını verirler. Bunun üzerine çeşitli dualar okuyan Ali ölünün bacağına dokunup ‘Kalk, ey Hanzileh oğlu Mudrik, seni Allah’ın izniyle dirilten Ali’dir’ deyince adam canlanmıştır. Adam Ali’nin seni kim öldürdü sorusuna kayınbabası Haris’in adını vererek cevap vermiştir. Ölen adam yeniden öldürüleceği korkusuyla Akime kabilesinin yanına dönmemiş ve Ali’nin yanında Kufe’de kalmış inanışa göre Sıffin savaşında şehit edilmiştir. Erken dönem İslam kaynaklarında Ali’nin Kâbe’nin içinde doğan ilk ve tek insan olarak bildirilmesi çeşitli söylencelerin yolunu açmıştır. Bazı İslam mezhepleri Ali’nin Tanrı’nın beden bulmuş formu olduğuna inanırken Ali’nin gücü hakkında 523 kişiyi bir günde öldürdüğü ya da koşan bir atı bir kılıç darbesiyle ortadan ikiye böldüğü gibi olağanüstü hikâyeler anlatılmaktadır.
Ali’nin gözleri
Ali’nin gözleri (Ayn Hali) Pers edebiyatında insan güzelliğinin sembolü olup, Ali, Şiilerce As-Sadık ‘Asla yalan söylemeyen’, İmam, El-Murtaza, en-Nebi Âdem, Haydar, Safder, Alemdar ‘Lider’, Müşkil-Kuşa ‘Sorunları çözen’ Sünnilerce ise el-Amiral-Müminen ‘İnananların komutanı’, Ebu Turab ‘Toprağın babası’, Asadullah ‘Tanrının aslanı’ lakaplarıyla tanınmaktadır. Türkiye Alevilerince ezelden beri var olan ‘beyaz ışık’ ve Cebrail’in de öğretmeni olarak görülen Ali’nin ‘yeşil ışık’ Muhammed ile birlikte yekvücut olduğuna inanılmaktaydı.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016